Czy WIBOR jest zgodny z prawem?
Spis treści
Czy WIBOR jest zgodny z prawem? Wadliwy sposób ustalania stawki WIBOR
WIBOR jako referencyjna wysokość oprocentowania pożyczek na polskim rynku międzybankowym, jest odzwierciedleniem zawieranych przez banki transakcji depozytowych pomiędzy bankami.
Takie transakcje są jednak zawierane bardzo rzadko i nie mogą stanowić reprezentatywnego zbioru danych do ustalenia wskaźnika WIBOR.
Poza tym stawka WIBOR ustalana jest na podstawie zadeklarowanych, a nie rzeczywistych transakcji, co rodzi uzasadnione obawy, że wskaźnik ten jest niemiarodajny i nie może być stosowany do wyznaczania oprocentowania kredytów dla klientów indywidualnych i konsumentów.
Wymóg przejrzystości umów kredytowych
Sposób ustalania stawki referencyjnej WIBOR jest bardzo skomplikowany i niezrozumiały dla przeciętnego konsumenta.
W orzecznictwie sądowym ukształtował się pogląd, że w umowie kredytowej należy przekazać konsumentowi niezbędne informacje w sposób, który umożliwia przeciętnemu konsumentowi oszacowanie konsekwencji ekonomicznych zaciągniętego zobowiązania.
Wymaga się zatem, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działania mechanizmu, do którego odnoszą się warunki umowy. Konsument ma być w stanie oszacować, w oparciu jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, ryzyko i konsekwencje ekonomiczne.
Banki nie objaśniały konsumentom zasad ustalania wskaźnika WIBOR ani nie dołączały do umów regulaminu w postaci załącznika. W rezultacie klient zaciągający kredyt nie wiedział, jakie są zasady ustalania i zmiany stawki WIBOR a co za tym idzie, nie mógł należycie ocenić ryzyka zmiany oprocentowania kredytu i wzrostu miesięcznej raty.
Rażące naruszenie interesów konsumenta
O tym, że postanowienia umowne odsyłające do wskaźnika WIBOR mogą rażąco naruszać interesy konsumentów, świadczy fakt, że jest to wskaźnik, którego sposób ustalania nie jest znany konsumentowi.
Brak dokładnego wyjaśnienia klientowi wszystkich czynników wpływających na wysokość stawki oraz brak przejrzystych zasad ustalania WIBOR prowadzi do sytuacji, w której konsument narażony jest na nieograniczone i niemożliwe do określenia ryzyko wzrostu oprocentowania kredytu. Wiąże się to z narażeniem na nieprzewidywalne koszty obsługi kredytu w przyszłości.
Sprzeczność z dobrymi obyczajami
Przez klauzulę dobrych obyczajów rozumie się lojalne i przyzwoite zachowanie w obrocie gospodarczym.
Zasad ta jest szczególnie chroniona w przypadku umów zawieranych przez podmiot profesjonalny (np. bank) z konsumentami.
Sprzeczne z dobrymi obyczajami są m.in. działania zmierzające do niedoinformowania lub wykorzystania niewiedzy konsumenta. Brak należytego poinformowania konsumenta o podstawowych czynnikach wpływających na wysokość rat kredytu oraz brak precyzyjnego poinformowania o wynikających z tego faktu możliwych konsekwencjach finansowych stanowi o tym, że w wielu przypadkach działania banków można uznać za sprzeczne z dobrymi obyczajami.
WIBOR niezgodny z prawem – jak nie stracić pieniędzy?
Obroną przed dalszym stosowaniem nieuczciwego oprocentowania opartego na stawce WIBOR jest skierowanie do Sądu pozwu przeciwko bankowi.
O tym, z jakim powództwem klient powinien wystąpić, decydowała będzie co do zasady treści umowy. Umowy kredytów różnią się treścią w zależności od banku i roku, w którym były zawarte.
W zależności od treści umowy możliwe są różne roszczenia:
1) unieważnienie całej umowy;
2) usunięcie całego oprocentowania z umowy;
3) usunięcie samego WIBOR-u z umowy.
1) Unieważnienie całej umowy
Dopuszczalne jest wniesienie powództwa o ustalenie, że cała umowa kredytu jest nieważna.
Takie rozstrzygnięcie jest możliwe jeśli sąd po przeanalizowaniu wszystkich okoliczności sprawy uzna, że po usunięciu postanowień dotyczących oprocentowania lub WIBOR, umowa nie może być dalej wykonywana.
W przypadku nieważności umowy kredytu skutek będzie taki jakby umowa nigdy nie była zawarta. Klient powinien zatem zwrócić bankowi jedynie nominalną wartość wypłaconego kredytu.
Kwoty wpłacone powyżej nominalnej wartości kapitału bank będzie musiał zwrócić klientowi.
2) Usunięcie całego oprocentowania z umowy
W przypadku zakwestionowania przez konsumenta postanowień dotyczących oprocentowania, sąd może uznać, że umowa co do zasady pozostaje ważna, a nieważne będę jedynie postanowienia określające wysokość odsetek.
W takim przypadku klient będzie nadal zobowiązany do spłaty kredytu, ale rata miesięczna będzie obejmowała jedynie część kapitałową.
Bank będzie zobowiązany również do zwrotu klientowi dotychczas spłaconych odsetek.
3) Usunięcie samego WIBOR-u z umowy
Na oprocentowanie kredytu co do zasady składa się stawka WIBOR + marża banku. W większości umów właśnie w ten sposób sformułowane są postanowienia określające wysokość odsetek, jakie będzie płacił kredytobiorca.
W przypadku, gdy sąd uzna, że postanowienia dotyczące marży banku są ważne, może usunąć z umowy tylko postanowienie dotyczące stawki WIBOR. Wówczas kredytobiorca będzie nadal spłacał kredyt, ale jego oprocentowane będzie równe jedynie marży banku określonej w umowie bez stawki WIBOR.
W praktyce będzie to oznaczało bardzo istotną obniżkę miesięcznej raty kredytu. Bank będzie zobowiązany do przeliczenia dotychczas wpłaconych rat tak, jakby kredyt od początku nie zawierał postanowień dotyczących WIBOR.
Oznaczało to będzie powstanie nadpłaty, którą bank będzie musiał zwrócić klientowi.
Pomoc prawna
Punktem wyjścia do podjęcia działań prawnych jest analiza umowy.
Na taj podstawie możemy oceniać czy i z jakim roszczeniem przeciwko bankowi może wystąpić klient.
W dalszej kolejności możemy przedstawić wyliczenie, z którego klient dowie się orientacyjnie jaka będzie rata kredytu po uwzględnieniu powództwa oraz jaka jest wysokość nadpłaty, której zwrot uzyska od banku.
Jeszcze przed skierowaniem sprawy do Sądu klient może ubiegać o zabezpieczenie powództwa. Dzięki temu możliwe jest wstrzymanie obowiązku spłaty całej raty lub jej części na czas trwania procesu sądowego.
